In den Stemweder Biarg, an den Kammwegg, giff et nau äint van däi lesten Hürwelgriaber, däi nau äinigermauten erhoulen sind.

Hürwelgriaber sind nen Täiken doafoa, dat düsse Giergend in däi Bronzetiet besiedelt was. In den Joahr niergentaienhunnertfiebenundattig heff man hier äinige Utgrabungen voanuam,un dordür wiert wie, dat dütt Grafut däi laten Bronzetiet es, un sou ungegefähr dräidusend Joare oult es.

Blous würn hier aber Grafräuber flotter os däi Archeologen, un doarümme wörn blous no Tonscherben un Asckenreste nautouwiesen. Däi Urne wöid nau den Begräbnis met Holtbriare affdecket, un doarüober kamm dänn un grouten Hürwel Ern. Däi wöer siebentaien Meter bräit un twäi Meter houge.Dat, wat doumoals an den Kammweg tou Dage kurm es, es nu in den Museum van däi Stadt Bünde upbewahrt.

Up äine Wanderkoarte van den Stemweder Biarg ut den Joahre niergentaienhunnertdräiunachtzig sind nau fief Hürwelgriaber intäicket.Dräi doavan, äint up den Dorenbiarg, twäi up den schlichten Brink, sind vandage nau tou kinnen .Van däi annern kann man intüsken nixs mehr säihn. Un sou es dat ouk sierkerr met vierle annere Griawer, däi utplünnert wurden sind, odder däi nau ünner däi Ern ligget, wo nich äiner wat van wäit. Üpfällig es, dat däi Griawer faken an makanten Stien in däi Landshaft anlegt wurden sind. Dat es woll met Bedacht maket wurden, doamet man säi oll van Wieten säihn könn. Un et es ouk doavan uttougauhn ,dat wichtige Wiage dichte an däi Griawer voabiegöngen. Sou blaiben däi Grafstien nen Däil van den Olldagg.

Däi Grafhürwel sind ouk wichtige heidnische Kultstien wiasen, un man heff säi nich blous tou Begräfnisse upsöcht. Doavan könn nau däi Wägg, däi van Adenkamp touen Biarg houch gäiht, däi „Hilgenpatt“ ( Heiliger Pfad ), tügen, äin Flurname,in den äine uroule Erinnerung upbewoaht sien könn.

Man mot sick ouk voa Ougen houlen, dat düsse Hürwel dat äinzige Bauwerk was, wat foa ne ganz lange Tiet dacht wiasen es. Sou kann man anniermen, dat düsse Grafhürwel däi Mittelpunkt van ne Duarpgemäinskopp wiasen es, däi üober vierle Generationen Bestand harre. Un doamet hät düsse Griawer däi Stie wiest, woa äine äigene Koppel van Minsken tou Huse was!

Ouk gaif et vierle Voatellsels un Geschichten ümme düsse Hürwel. Säi wörn meistens ouk nen bitken gruselig. Sou wöid sägt, dat doa Zwerge in den Hürwel hust Dei Kinner wöiden anhouln, sick nich doa in däi Nöichte uptouhouln. Et könne sien, dat se van däi Zwerge packet un in den Hürwel metnurmen wöiden.