Audio

Text

Johann Heinrich Arnold Pruismann weer siet Mai 1843 Volksschoolmester in Warsingsfehn, un dat haast en halv Jahrhunnert lang! Eerst in dat verwunnerlike Oller van 70 Jahr gung he uplest in de Ruhstand.
De Mesters van dat 19. Jahrhunnert mutt man all tosamen hoog in Reken hebben, besünners de up de Dörpen. Faken gaff dat blot een Klassruum, en Indelen van de Klassen na dat Oller van de Kinner gaff dat neet, daarto en Klientel, dat man nich besünners bildungsnah nömen kunn. Man faken weren de Volksschoolmesters sülvst ok ut en ehrder rustikaal Holt sniddjet, anners harren se so en Levenswelt heel nich överstahn kunnt. As Pruismann in de 40er Jahren van dat 19. Jahrhunnert in de Mesterberoop insteeg, gaff dat hier in de Kuntreien noch kien Utbildungsseminar. En Mester wurr – wenn he dat Könen harr – van de Dörppastoor toeerst as Helpmester instellt. Dat „Könen“ weer dotieds in d‘ Grunn nich vööl mehr, as enigermaten passabel lesen, schrieven un reken to könen un sük butendeem besünners good in de Bibel uttokennen. Ok gung man daarvan ut, dat de hauptamtlik Mester sien Helper eerstmaal unner sien pädagogiske Fittichen namm.
Daarum weer faken de Betahlen nich nettakkraat hoog, dat riegde sük na dat minn Schoolgeld, dat de Ollern van de Kinner to betahlen harren. Um dat Gehalt noch en bietje uptoweerten, övernamm annerswaar de Mester ok noch Kösterdeensten of he spöölde de Karkenörgel. Wieldat Warsingsfehn domaals noch kien egen Kark harr, kweem disse Mögelkheid heel nich in Fraag.
Man kunn menen, dat dat alls kien gode Vörrutsettens west sünd, avers Pruismann, de gebürtig ut de Stadt Leer kweem, leevde sük good in un wurr över vööl Jahrteihnten weg to en recht „Fehntjer“, wo sük de Moorkolonisten sülvst beteken deen.
Pruismann wurr to „de“ Schoolmester van Warsingsfehn. Butendeem is sien Könen, besünners in dat Lehren van Mathematik, düchtig hoog intoschätzen, wenn man bedenkt, dat he vööl van sien Schölers dat mögelk mook, de groot Stüürmanns- un Kaptainslehrgangen an de Seefahrtscholen in Timmel un Leer to bestahn – för de seefahrende Fehntjers en bedüdend Vörrutsetten! Unner sien Geleid kunn een Jung van ‘t Fehn, nämlich Hemme Janssen, sogaar Seefahrtschooldirektor in Leer worden, wat man heel neet hoog genoog in Reken hebben kann!
Woll um sien Finanzen en bietje uptobetern, settde sük Pruismann ok noch as Fehnverwalter för de Üpperste van de Arvhüürders van Warsingsfehn in, de to disse Tied al in ‘t feern Berlin wohnen dee. Sien Upgaav was, för en Kuntakt un en Upgaavverdelen tüsken de Üpperste van de Arvhüürders un de Hüürders up ‘t Fehn un för en Interessenutgliek to sörgen. Ok dat was seker nich jümmers heel eenfach, wieldat de Berliner Arven van de froher Üpperste Arvhüürder, Heer Warsing, seker mit de Olldag un de Sörgen van de oostfreeske Provinz heel un dall nich vertraut wassen. Avers ok hier stunn Pruismann sien Keerl un kunn sien Nakomer Meine Janssen en good bestellt Huus övergeven. In ’t Oller van 71 Jahr, blot een good Jahr na sien Intreden in de Ruhstand, bleev Johann Pruismann dood, betrüürt as hooggachte Minske, de vööl för Warsingsfehn daan harr.